Begrijpen van de Onderhoudsplicht van Ouders: Een Uitgebreide Gids
In de wereld van vandaag stijgen de kosten voor de zorg voor ouderen gestaag, en dit vormt een aanzienlijke uitdaging voor zowel senioren als hun kinderen. Dit dilemma is bijzonder dringend in Vlaanderen, waar maar liefst 90 procent van de gemeenten de onderhoudsplicht van ouders afdwingt. Dit betekent dat kinderen wettelijk verantwoordelijk zijn voor het bijdragen aan de kosten van de residentiële zorgvoorzieningen waar hun ouders verblijven, als hun ouders deze kosten zelf niet kunnen dekken. In dit artikel zullen we ingaan op de complexiteiten van deze praktijk en hoe deze van invloed is op gezinnen zoals dat van Guido.
Guido is een anonieme getuige die we leerden kennen op radio 2. Zijn schrijnende situatie inspireerde ons om dit artikel te schrijven.
De Last van de Onderhoudsplicht
Guido, een bezorgde zoon, en zijn vrouw worden geconfronteerd met een extra maandelijkse kostenpost van 900 euro als gevolg van de onderhoudsplicht ten gevolge van hun lokale gemeente. Deze verplichting komt voort uit het feit dat de ouders van Guido in een verzorgingstehuis verblijven en zelf de hoge kosten niet kunnen dragen. De vrouw van Guido, die onlangs met pensioen ging, is afhankelijk van een bescheiden pensioen van 1.400 euro per maand. Helaas gaat bijna twee derde van haar pensioen naar de kosten van het verzorgingstehuis, waardoor ze beperkte financiële flexibiliteit hebben.
Wat Is Onderhoudsplicht?
Onderhoudsplicht van ouders komt in beeld wanneer oudere ouders in verzorgingstehuizen verblijven en de bijbehorende kosten niet kunnen betalen. In dergelijke gevallen komt de gemeentelijke OCMW (Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn) in actie en kan zij de kosten terugvorderen van de kinderen, en in uitzonderlijke gevallen zelfs van de kleinkinderen. In veel gemeenten kan het OCMW deze kinderen verplichten om bij te dragen aan de kosten van hun ouders.
Variatie in Onderhoudsplicht
Het is belangrijk op te merken dat onderhoudsplicht niet in alle Vlaamse gemeenten geldt. Uit een enquête van “Terzake” blijkt dat slechts in 28 gemeenten deze verplichting niet bestaat. In alle andere gemeenten ben je als kind verplicht om bij te dragen.
De Financiële Druk op Gezinnen
De schoonouders van Guido verblijven samen in een woonzorgcentrum in West-Vlaanderen. “Oma is 85 jaar en dement, opa is intussen 89 jaar en zit in een rolstoel. Ze delen een kamer in een woonzorgcentrum van het OCMW.” De kosten bedragen bijna 4.000 euro per maand.
Ondanks hun pensioenen en de huurinkomsten van hun woning kunnen ze deze kosten niet dragen. Ze ontvangen gezamenlijk 2.000 euro aan pensioen, de overheid voegt hier 800 euro aan toe, en ze hebben 550 euro aan huurinkomsten. Tot voor kort gebruikten ze elke maand 650 euro van hun spaargeld om de rekening te kunnen betalen.
Het Dilemma van Guido en Zijn Vrouw
De financiële last wordt nog zwaarder voor Guido en zijn vrouw. “Deze zomer gaat mijn echtgenote met pensioen en zal ze terugvallen op een uitkering van 1.400 euro per maand. Dan wordt die 900 euro wel heel zwaar.”
Ze zoeken daarom naar een oplossing. Ze overwegen het ouderlijk huis te verkopen, maar vanwege de dementie van oma moet dit via de rechtbank verlopen, wat veel te lang duurt. Bovendien zou de verkoop van de woning betekenen dat ze geen recht meer hebben op bepaalde premies.
Beperkingen in de Zorg
Een andere overweging was om zijn schoonouders weer in huis te nemen. “Maar oma is dement en opa is niet meer mobiel. We kunnen hen niet zelf in bed leggen of hun luiers verschonen. Dat is gewoon geen optie.” De enige optie die overblijft, is het verzorgingstehuis, en dus moeten ze betalen.
Guido heeft vragen bij de kostprijs van een woonzorgcentrum dat wordt beheerd door het OCMW. “Het personeel werkt ongelooflijk hard. Maar de bewoners worden om 18 uur in bed gelegd en dan zijn er voor de hele nacht nog maar twee zorgkundigen op de afdeling.”
Persoonlijke Overwegingen
Guido uit zijn verbazing over het feit dat mensen hun hele leven hard werken en toch niet genoeg pensioen krijgen om een kamer in een woonzorgcentrum te kunnen betalen. “Het woonzorgcentrum zou gratis moeten zijn voor degenen die hun hele leven hard hebben gewerkt. Je pensioen zou voldoende moeten zijn, en wat je tekort komt, moet de staat dan maar betalen.”
*Guido is een schuilnaam. Hij wil alleen anoniem getuigen omdat zijn schoonouders diepbeschaamd zouden zijn dat hun kinderen moeten meebetalen voor hun kosten in het woonzorgcentrum. Zijn gegevens zijn bekend bij de redactie.
Gemeentelijke Verschillen
Eén van de gemeenten die de onderhoudsplicht niet langer toepast, is Dendermonde. De stad nam twee jaar geleden de weloverwogen beslissing om dit systeem af te schaffen, om diverse redenen, aldus burgemeester Piet Buyse (CD&V).
“Enerzijds zagen we dat sommige ouderen niet financieel afhankelijk willen zijn van hun kinderen. Ze stellen dan soms de stap naar het woonzorgcentrum uit, ook al hebben ze de hulp wel nodig. Anderzijds merken we in de praktijk ook dat er soms ruzie ontstaat tussen ouders en kinderen of tussen kinderen onderling over de mate waarin ieder financieel moet bijdragen in het onderhoud. Dat zijn zaken die we natuurlijk niet willen.”
Ongelijkheid in Onderhoudsplicht
Tegenstanders wijzen al langer op de willekeurige toepassing van de onderhoudsplicht. Rijke gemeenten kunnen zich financieel veroorloven om de onderhoudsplicht zeer beperkt of zelfs helemaal niet toe te passen. Sommige armere gemeenten zijn echter genoodzaakt om de plicht om budgettaire redenen strikt en volledig toe te passen. Bovendien zijn er vaak klachten over de onduidelijke communicatie vanuit het OCMW.
Financiële Uitdagingen
Feit is dat veel ouderen in ons land hun verblijf in een woonzorgcentrum niet alleen kunnen bekostigen. Dit heeft deels te maken met de lage wettelijke pensioenen in ons land. Volgens cijfers van Eurostat komt het gemiddelde Belgische wettelijke pensioen overeen met ongeveer 46 procent van je laatste loon. Het gemiddelde in de Europese Unie is 57 procent. België bevindt zich daarmee in de middenmoot.
Hulp voor Gepensioneerden
Bewoners in een woonzorgcentrum ontvangen wel een zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden. Voor dit jaar bedraagt dat 135 euro per maand. Daarnaast is er ook een budget voor ouderen met een zorgnood. Dat budget werd begin deze maand verhoogd voor zo’n 20.000 bewoners. Gemiddeld komt er voor hen nu zo’n 125 euro extra per maand bij.
Desondanks hebben 8 op de 10 gepensioneerden onvoldoende middelen om de kosten van het woonzorgcentrum te betalen, berekenden VRT NWS-journalist Michaël Van Droogenbroeck en Knack-redacteur Ewald Pironet vorig jaar nog. Ze moeten dus hun spaargeld aanspreken of een beroep doen op financiële bijdragen van hun kinderen of het OCMW.
Een Oproep tot Actie
Deze situatie legt een zware last op gezinnen zoals dat van Guido en zijn vrouw. Ze worden geconfronteerd met financiële moeilijkheden en zitten klem tussen de zorg voor hun ouders en de eisen van het dagelijkse leven. Maar ze zijn niet de enigen. Velen in Vlaanderen staan voor dezelfde uitdagingen.
Het is duidelijk dat er behoefte is aan verandering en aanpassing van de regels met betrekking tot de onderhoudsplicht van ouders. Het systeem is niet alleen complex en verwarrend, maar het legt ook een ongelijke financiële last op gezinnen, afhankelijk van hun woonplaats en financiële situatie.
Pleidooi voor Hervorming
Verschillende politieke partijen, waaronder Vooruit en Vlaams Belang, pleiten voor een herziening van de onderhoudsplicht. Ze stellen voor om de regels te vereenvoudigen en een eerlijkere verdeling van de kosten te bewerkstelligen. Het doel is om de financiële lasten op gezinnen te verlichten en ervoor te zorgen dat ouderen de zorg krijgen die ze verdienen zonder dat hun kinderen in financiële problemen komen.
Toekomstige Uitdagingen
De situatie van ouderenzorg in Vlaanderen roept belangrijke vragen op over de toekomst. Met een vergrijzende bevolking worden deze uitdagingen alleen maar urgenter. Het is van cruciaal belang dat er een duurzame en rechtvaardige oplossing wordt gevonden om ervoor te zorgen dat ouderen de zorg krijgen die ze nodig hebben, zonder dat dit leidt tot financiële ontberingen voor hun kinderen.
Conclusie
De onderhoudsplicht van ouders is een complexe kwestie met aanzienlijke gevolgen voor gezinnen in Vlaanderen. Het legt financiële druk op kinderen die voor hun ouders moeten zorgen, wat kan leiden tot moeilijke beslissingen en financiële uitdagingen. Er is een duidelijke roep om hervorming en vereenvoudiging van dit systeem, om de lasten eerlijker te verdelen en gezinnen te ondersteunen in deze moeilijke tijden.
De toekomst van ouderenzorg in Vlaanderen vereist aandacht en actie van beleidsmakers en de samenleving als geheel. Het is tijd om na te denken over hoe we ouderen kunnen ondersteunen zonder de financiële stabiliteit van hun kinderen in gevaar te brengen.
